پخش سموم دفع آفات نباتی فیضی زاده
اهمیت بیماری:
سیب‌زمینی یکی از مهمترین گیاهان دولپه‌ای در رژیم غذایی انسان است. در جهان این محصول از نظر اهمیت بعد از محصولاتی چون گندم، برنج، ذرت و جو در مقام پنجم قرار داشته و در ایران نیز از جایگاه ویژه‌ای در تغذیه مردم برخوردار است. یکی از عوامل مهم در کاهش محصول سیب زمینی وجود انواع بیماریهای قارچی، باکتریایی، ویروسی، ویروئیدی، میکوپلاسمایی، نماتدی و بیماریهای فیزیولوژیکی ناشی از شرایط نامناسب محیطی است که با شناخت صحیح این بیماریها و به کارگیری روشهای پیشگیری و مبارزه می‌توان از خسارت آنها تا حد زیادی جلوگیری کرد.
بر اساس برآوردهای انجام شده نماتدهای پارازیت گیاهی سالانه میلیون ها دلار خسارت به محصولات کشاورزی وارد می نمایند. از خطرناکترین عوامل نماتدی قرنطینه ای که با خاک همراه غده های سیب زمینی قابل انتقال هستند، نماتد های سیست سیب زمینی Globodera pallida و Globodera rostochiensisمی باشد.
نماتد سیست سیب زمینی، در انگلستان سالانه حدود ۵۰ میلیون دلار خسارت وارد می‌نماید و در سایر کشورهای اروپایی نیز بویژه در نواحی معتدله میزان خسارت تقریباً همین مقدار می‌باشد. خسارت زمانی بیشتر می‌شود که نژادهای جدید و بیماریزای عامل بیماری ظاهر شود که در این وضعیت، هر نوع مقاومتی را در گیاهان درهم می‌شکند. در مناطقی که ارقام تجارتی با مقاومت بالا، کمتر کاشته می‌شوند خسارت G. pallida بیشتر است. میزان خسارت با تعداد تخم‌های زنده در هر واحد خاک رابطه مستقیم دارد و خسارت به صورت کاهش وزن غده‌های سیب‌زمینی بروز می‌کند.
وضعیت تاکسونومیکی :
نماتد های سیست سیب زمینی متعلق به خانواده Heteroderidae و جنسGlobodera می باشند. دو گونه G. pallida ( دارای ماده های بالغ به رنگ سفید) و G. rostochiensis ( دارای ماده های بالغ به رنگ زرد طلائی) می باشد.
دامنه میزبانی:
میزبانهای اولیه و اصلی G. pallida و G .rostochiensis به خانواده سولاناسه (Solanaceae ) بویژه سیب‌زمینی (Solanum tuberosum ) ، گوجه فرنگی (Lycopersicon esculentum ) و بادمجان (Solanum melongena ) محدود شده است، ولی تعداد ۹۰ گونه از جنس Solanum بعنوان میزباناین گونه ها ذکر شده است.
ردیابی نماتد سیست سیب زمینی در مزارع سیب زمینی مشکوک به آلودگی:
مزارع سیب زمینی را از نظر آلودگی به نماتد سیست سیب زمینی، می توان به سه دسته تقسیم کرد.
۱- مزارع سالم: مزارعی هستند که در مشاهدات میدانی هیچگونه علائم ظاهری روی اندام های هوایی و ریشه دیده نشود و در بررسی های آزمایشگاهی تخم، لارو و سیست نماتد مشاهده نگردد.
۲- مزارع به ظاهر سالم: در این مزارع ظاهرا علائم آلودگی در قسمتهای هوایی گیاه دیده نمی شود، اما زمانیکه بوته ها از خاک بیرون کشیده شوند سیست های نماتد بر روی ریشه ها دیده می شود. روش ردیابی نماتد در چنین مزارعی، از طریق مشاهده سیست ها بر روی ریشه ها و یا آزمایش نمودن خاک مزرعه می باشد.
۳- مزارع مشکوک به آلودگی: در مزارع مشکوک به آلودگی، علائم تقریبا بارزی دیده می شود که عبارتند از:.
الف- علائم عمومی:
اولین علامت در یک مزرعه آلوده به نماتد سیست سیب زمینی ظهور نقاط با پوشش گیاهی کم به صورت لکه ای در قسمتهای مختلف مزرعه است که در این نقاط، رشد گیاه بسیار ضعیف بوده و علائم کمبود شدید مواد غذایی را نشان می دهد. این لکه ها در جهتی که شخم زده می شود کشیده شده و گسترش می یابند. اگر آلودگی در مزرعه از چند سال قبل شروع شده باشد این نواحی آلوده بزرگتر بوده و در آلودگی های شدید کل مزرعه از بین می رود
بنابراین در مزرعه ای که چنین علائمی در آن وجود دارد به سراغ بوته هایی خواهیم رفت که در نواحی لکه ای وجود دارند. اثرات نماتد سیست سیب‌زمینی روی گیاه شامل تنش آبی و پیری زودرس برگها می‌باشد و در گیاه شدیداً آلوده، زمین کاملاً با برگهای ریزش کرده پوشیده می‌شود. علائم آلودگی در برگها شبیه به علائم کمبود مواد غذایی و به صورت کلروز، زردی غیرطبیعی و پژمردگی، زرد و نکروزه شدن حاشیه برگچه ها و چرمی شدن برگها می باشد. ساقه‌ها باریک و ضعیف شده و رشد ریشه‌ها تا حد زیادی کاهش یافته، ریشه‌ها معمولاً کوچک، افشان و به میزان زیاد منشعب شده و به شدت دچار پوسیدگی می شوند و علائمی شبیه به خسارت بیماری پوسیدگی ریزوکتونیایی نشان می دهند. غده‌ها نیز از لحاظ تعداد و اندازه کاهش می‌یابد و غده های برداشت شده از چنین مزارعی کوچک بوده و تعداد غده در هر بوته به شدت کم خواهد بود. بوته‌ها در اوقات گرم روز پژمرده شده و در شب تا اندازه ای به حالت اولیه برمی گردند. همچنین در قسمت انتهایی ممکن است ظاهری کپه ای به خود بگیرند. گیاهانی که شدیداً آلوده هستند هرگز سبز نکرده و یا به زودی پس از خروج از خاک، از پای درمی‌آیند. به طور کلی علائم در کل گیاه بصورت کوتولگی و پیری زودرس و در نهایت مرگ گیاه می‌باشد. کاهش محصول تحت تأثیر نوع خاک، رطوبت و میزان آلودگی قرار دارد. آب و هوای خشک و خاک سبک شرایط مناسبی را جهت آلودگی شدید نماتد فراهم می‌سازد.
ب- علائم اختصاصی:
مهمترین علامت بیماری ناشی از نماتد سیست سیب زمینی G. rostochiensis ، وجود سیستهای طلایی رنگ می باشد که نامگذاری نماتد از آنها گرفته شده است (شکل۲،۳ و۴) می باشد. این سیست‌ها قهوه‌ای طلایی و یا قهوه‌ای تیره بوده و حاوی تعداد زیادی تخم هستند که بعداً به لارو تفریخ شده و این لاروها به گیاهان میزبان حمله می‌کنند(شکل۵). زمانیکه بوته سیب زمینی از خاک بیرون آورده شود، سیست های قهوه ای به اندازه سر سنجاق با اندکی دقت بر روی ریشه ها مشاهده خواهد شد. گاهی نیز در بوته هایی که هیچگونه علائم بیماری نشان نمی دهند، زمانیکه بوته از خاک بیرون کشیده شود باز هم سیست های نماتد بر روی ریشه ها دیده می شود، بنابراین ندیدن علائم در قسمتهای اندامهای هوایی گیاه، دلیل بر سالم بودن آن گیاه نمی باشد و در بررسیهای مزرعه ای حتما بایستی به این موضوع توجه داشت. عامل بیماری به صورت سیستهای کوچک حاوی تخم توسط خاکهای آلوده، ظروف حمل و نقل، وسائل و تجهیزات دیگر و نیز از طریق حمل و نقل مواد گیاهی آلوده (پیاز، غده، کورم و ریزوم، ریشه و ساقه) منتقل می‌شوند.
علائم بیماری روی غده‌های سیب‌زمینی
نمونه برداری از خاک برای انجام تست های ردیابی:
به دلیل اینکه در اکثر آلودگیهای نماتدی، علائم خاصه و بارزی در مزارع دیده نمی شود بررسی آزمایشگاهی خاک جهت اثبات وجود یا عدم وجود آلودگی نماتدهای سیست سیب زمینی الزامی می باشد.
به طور کلی ۳ روش نمونه برداری از خاک وجود دارد.
۱- نمونه برداری انتخابی: در این طریقه با توجه به علائم و خسارت نماتد و نوع گیاه میزبان محل لکه های آلوده را مشخص نموده و از خاک و اندامهای گیاه آلوده و مشکوک به نماتد نمونه برداری می شود. تعداد نمونه در این روش بستگی به وسعت لکه های آلوده و وسعت کل مزرعه دارد.
مثال: از لکه ۵۰۰ مترمربعی حداقل ۵ نمونه ۱۰۰ گرمی خاک برداشته و نمونه‌ها با هم مخلوط می‌شوند. مقدار هر نمونه خاککلی بین ۲ الی ۳ کیلوگرم در نظر گرفته می شود.
۲- نمونه برداری تصادفی: در این طریقه بدون توجه به علائم و خسارت نماتد روی گیاهان میزبان اقدام به نمونه برداری از خاک و گیاه می گردد تعداد نمونه بستگی به نوع محصول دارد. مثلا در مورد سیب زمینی به ازای هر هکتار حداقل ۱۰ زیر نمونه برداشته شده که نمونه‌ها با هم مخلوط و یک نمونه کلی تهیه می‌گردد.
۳- نمونه برداری عمومی: در نمونه برداری عمومی بدون توجه به نوع میزبان و علائم آلودگی کلیه منطقه در سطح وسیع مورد نمونه برداری قرار می گیرد و در واقع هدف تهیه نقشه پراکندگی نماتد و فون نماتد های منطقه است.